Moja Szkoła

Teoria Umysłu

Ja myślę, że ty to wiesz, że on to wie.

Czym jest i po co nam Teoria Umysłu?

 rozpoznawanie i rozróżnianie własnych stanów umysłowych (emocjonalnych i motywacyjnych)

wiedza kiedy i o czym się myśli, czego się pragnie, do czego się zmierza.

umiejętność określenia czynników, które wpływają na motywację (np. czyjeś krytyczne oceny czy uwagi), na myślenie (np. brak lub posiadanie jakiś informacji) i na działanie (np. posiadane umiejętności),

obserwacja własnej aktywności umysłowej ,

 wnioskowanie o analogicznych stanach umysłowych występujących u innych ludzi w określonych okolicznościach (na podstawie obserwacji zachowań oraz wiedzy o ludzkim umyśle),

 przewidywanie zachowania ludzi w określonych okolicznościach (na podstawie obserwacji zachowań oraz wiedzy o ludzkim umyśle).

Opracowanie: Małgorzata Młynarska „Autyzm w ujęciu psycholingwistycznym”

Prawidłowy rozwój Teorii Umysłu:

Poziomy rozwoju

1. Ja odbieram informacje, mam wiedzę, pragnienia, przekonania

2. Inni odbierają informacje, mają wiedzę, pragnienia, przekonania

3. Każdy człowiek ma własny, specyficzny odbiór informacji, ma własną wiedzę, pragnienia i przekonania

4. Odbiór informacji, wiedza, pragnienia i przekonania moje i innych ludzi zmieniają się (mogą sie zmieniać)

Prawidłowy rozwój Teorii Umysłu

Różne poziomy rozwoju Teorii Umysłu

Przed ukończeniem drugiego roku życia:

Pierwsze miesiące życia – wykształca się u dzieci detektor kierunku patrzenia, czyli: detekcja oczu, detekcja nakierowania oczu i interpretowanie spojrzenia jako "widzenia"

Między 9 a 14 m.ż. –  wykształca się u dzieci uwspólnianie pola uwagi, czyli: podążają za wzrokiem i wskazaniem dorosłego, same zaczynają używać gestu wskazywania, dbają o to, by dorosły widział, co pokazują

Od 15 m.ż. – dzieci nie zdają jeszcze standardowych testów na fałszywe przekonania, ale coraz częściej zdają takie testy w formie niewerbalnej

Od 18 m.ż. – dzieci mają poczucie własnego Ja, odróżniają własne pragnienia od pragnień drugiej osoby

Między 18-24 m.ż pojawia się zdolność do udawania („udaję że widzę/że pragnę”)

Od 36 m.ż. (3 lata) – wykształca się u dzieci rozumienie, że druga osoba widzi coś innego niż one; opisują przedmioty z różnych perspektyw;

Od 48 m.ż. (4 lata)– wykształca się u dzieci umiejętność rozpoznawania przekonań innych osób; potrafią oszukiwać drugą osobę co do swoich pragnień;

Od 60 m.ż. (5 lat) – wykształca się u dzieci zdolność do śledzenia intencji innych osób; dzieci rozumieją ironię i sarkazm

Między 10 a 12 r.ż. – następuje specjalizacja pracy mózgu w zakresie Teorii Umysłu i rozumowania społecznego taka jak u osób dorosłych

Teoria Umysłu a Funkcje Wykonawcze

Standardowe testy fałszywych przekonań   wymagają od dzieci umiejętności:

 Reprezentacji fałszywego przekonania  (Teoria Umysłu)

 Selekcji odpowiedzi (Funkcje Wykonawcze)

 Wyhamowania podzielenia się posiadaną wiedzą (Funkcje Wykonawcze)

Aby skorzystać z posiadanych umiejętności z zakresu Teorii Umysłu potrzebny jest również prawidłowy rozwój Funkcji Wykonawczych!

Neurobiologiczny rozwój Teorii Umysłu

Obszary zaangażowane w procesy reprezentowania fałszywego przekonania – prawy styk skroniowo-ciemieniowy (prawdopodobnie rozwija się już u 2-latków)

Obszary zaangażowane w procesy selekcji odpowiedzi – kora przedczołowa (rozwija się u 4-latków

Obszary aktywizujące się podczas myślenia na temat przekonań innych osób:

styk skroniowo-ciemieniowy,

środkowa kora przedczołowa,

tylny zakręt obręczy

Obszary te najprawdopodobniej nieprzerwanie rozwijają się  i specjalizują do ok. 12 r.ż.

Konsekwencje nieprawidłowego rozwoju Teorii Umysłu

1. Dziecko nie interpretuje patrzenia jako "widzenia"
2.  Dziecko nie interpretuje zachowania drugiej osoby jako intencjonalnego i celowego
3.  Dziecko nie uwzględnia, że druga osoba może chcieć czegoś innego niż ono chce
4.  Dziecko nie uwzględnia, że druga osoba może wiedzieć coś innego niż ono wie (np. jeśli czegoś nie widziała, nie wie że to się zdarzyło)
5. Dziecko nie uwzględnia, że druga osoba może widzieć coś innego niż ono widzi (eksperyment myślowy „jak wygląda słoń”)
6. Dziecko nie tworzy reprezentacji poznawczych
7. Dziecko nie uwzględnia, że druga osoba może mieć inne przekonania niż ono ma
8. Dziecko nie uwzględnia, że intencje i pragnienia drugiej osoby mogą się na bieżąco zmieniać (podobnie jak jego)

Co z tego wynika?

Trudności z uwspólnianiem uwagi

Trudności z zabawą w udawanie, przyjmowaniem ról

Trudności ze zrozumieniem intencji innych osób (w tym: ze zrozumieniem złych intencji)

Trudności ze współdzieleniem zainteresowań i podtrzymywaniem relacji naprzemiennej

Trudności ze zrozumieniem kłamstwa

Trudności ze zrozumieniem przenośni

Jak wspomagać rozwój Teorii Umysłu

nauka o emocjach i uczuciach

uświadamianie, że inne osoby mają własne stany umysłu

nauka jak czytać wskazówki niewerbalne

pokazywanie różnych perspektyw

ćwiczenie sytuacji społecznych, m.in. poprzez odgrywanie scenek

wspieranie nauki pojęć abstrakcyjnych pomocami wizualnymi i scenariuszami