Moja Szkoła

Metoda • Autorką metody Integracji Sensorycznej jest dr Jean Ayres (psycholog, pedagog specjalny i terapeutka zajęciowa), która zainteresowała się tym, w jaki sposób procesy integracji sensorycznej oraz zaburzenia planowania ruchu wpływają na codzienne życie (lata 60. XX wieku).

Metoda • J. Ayres udowodniła, że rozwój wyższych funkcji mózgowych, do których zależą procesy poznawcze, można modyfikować i usprawniać poprzez lepszą integrację systemów somatosensorycznych. • Do Polski metoda ta dotarła pod koniec lat 90. ubiegłego wieku.

Co to jest integracja sensoryczna? • Wszystkie informacje pochodzące ze świata są odbierane poprzez zmysły. Zwykle nie jesteśmy świadomi zachodzących procesów, gdyż odbywają się one w obrębie ośrodkowego układu nerwowego na poziomie podświadomości.Integracja sensoryczna to proces neurologiczny organizujący wrażenia zmysłowe w jedną całość (rejestracja informacji sensorycznej, jej przesyłanie w obrębie systemu nerwowego, rozpoznawanie czasowych i przestrzennych aspektów, interpretacja i unifikacja oraz tworzenie elastycznego modelu rzeczywistości).

    Poprawna integracja sensoryczna jest niezbędna do normalnego uczenia się i właściwego zachowania. • Wszystkie wyższe procesy korowe (w tym uczenie się) zależą od adekwatnej organizacji wrażeń sensorycznych w pniu mózgu.

Zmysły Bodźce odbierane są przez siedem układów zmysłowych i przewodzone do mózgu, w którym zachodzi przetwarzanie informacji.

Zmysły - dotyk • Dotyk/ czucie powierzchniowe związane z odbieraniem bodźców dotykowych. • Funkcjonowanie układu dotykowego rozpoczyna się już w 6 tygodniu po zapłodnieniu.

Dziecko rozpoczyna poznawanie świata od dotykania. W chwili narodzin kora czuciowa jest bardziej rozwinięta i dojrzała niż inne części mózgu. • Zmysł ważny dla: przetrwania, ssania, połykania, eksplorowania otoczenia i reagowania na nie. • Podstawy rozwoju emocjonalnego dziecka zależą od dotyku.

Wrażenia dotykowe wpływają na organizację procesów nerwowych. • Układ dotykowy tworzą struktury umiejscowione na skórze.

Dysfunkcje w obrębie systemu dotykowego • Trudności w różnicowaniu bodźców dotykowych. • Nadwrażliwość (obronność dotykowa) na bodźce dotykowe w obrębie całego ciała i/lub sfery oralnej. • Wzmożona ruchliwość i problemy z koncentracją uwagi.

Niechęć do brudzenia rąk (piasek, plastelina, kasza, kisiel, masa solna itp.). • Niechęć do zabiegów toaletowych (prysznic, obcinanie paznokci, czesanie włosów, mycie zębów). • Awersja do pewnych ubrań. • Ubogie menu.

Zmysły - równowaga • Równowaga/ układ przedsionkowy zlokalizowany w błędniku ucha wewnętrznego; rejestruje wszystkie informacje związane z ruchem.

Informuje o ustawieniu głowy w stosunku do siły ciężkości i stanowi punkt odniesienia dla wszystkich innych zmysłów. • Rozwija się w okresie prenatalnym (pierwsze 10 tygodni po zapłodnieniu). • Zapewnia stabilność w różnych pozycjach ciała, swobodę oraz płynność ruchów.Układ przedsionkowy reaguje na ruchy ciała w przestrzeni oraz zmianę pozycji głowy, automatycznie koordynując ruchy oczu, głowy i ciała; wpływa na napięcie mięśni ciała, zdolność koncentracji uwagi i utrzymuje odpowiednie napięcie gałek ocznych i szyi.

System ten koordynuje odbieranie i przetwarzanie wrażeń przez inne układy zmysłowe (dotykowy, czucia głębokiego, wzrokowy i słuchowy). • Jego prawidłowe działanie umożliwia właściwy rozwój sensomotoryczny i reguluje poziom pobudzenia napięcia mięśniowego.

Układy przedsionkowy i słuchowy są unerwiane przez ten sam nerw (VIII nerw czaszkowy) – stymulacja przedsionka wspomaga rozwój mowy dzięki uaktywnianiu funkcji słuchowo-językowych. • Ma wpływ na poczucie bezpieczeństwa i równowagę emocjonalną.

Receptory w układzie przedsionkowym: 1. receptory w kanałach półkolistych – rejestrują ruch rotacyjny, 2. receptory w woreczku i łagiewce – rejestrują ruch liniowy i informują o sile grawitacji (właściwe napięcie mięśniowe).

Dysfunkcje w obrębie systemu przedsionkowego • Obniżone napięcie mięśniowe. • Utrzymywanie nieprawidłowej postawy ciała oraz zaburzenia w kontroli postawy (przyjęcie pozycji ciała właściwej do zadania ruchowego). • Słaba rejestracja i tolerancja ruchu (choroba lokomocyjna.Słaba współpraca w zakresie obu stron ciała. • Słabe reakcje równoważne. • Niepewność grawitacyjna. • Trudności we właściwym odbiorze i przetwarzaniu bodźców słuchowych i wzrokowych.

Zmysły - propriocepcja • Układ proprioceptywny/ czucie głębokie – odbieranie wrażeń z mięśni, ścięgien oraz stawów.

Układ propriocepcji współpracuje z układem przedsionkowym. • Zapewnia sprawne poruszanie się i wykonywanie czynności ruchowych bez kontroli wzroku.

Ułatwia budowanie schematu ciała oraz poczucia, gdzie się znajdują i jak poruszają części ciała. • Ma duży wpływ na rozwój funkcji motorycznych i koordynację ruchów.

Receptory czuciowe: • ciałka Paciniego (w głębszych warstwach skóry, mięśniach, ścięgnach) odpowiadają za czucie głębokie, – ciałka Meissnera (w opuszkach palców, dłoniach, paluchach, na powierzchni stóp, w języku, wargach i okolicach erogennych) odpowiadają za powierzchniowy dotyk.

Dysfunkcje w obrębie systemu proprioceptywnego • Słaba percepcja ciała. • Zaburzenia w planowaniu motorycznym (zaplanowanie i wykonanie nowej czynności ruchowej). • Trudności z odczuwaniem ruchu (pozycja ciała w przestrzeni).

Zmysły - wzrok • Dziecko z bardzo dobrym wzrokiem może mieć deficyt percepcji wzrokowej – to, co widzi jest zniekształcane w mózgu podczas skomplikowanych procesów integracji wrażeń wzrokowych z wrażeniami płynącymi z innych narządów zmysłów.

Percepcja wzrokowa rozwija się w oparciu o bodźce przedsionkowe, wzrokowe, dotykowe i proprioceptywne.

Zaburzenia percepcji wzrokowej (gubienie liter, sylab, wyrazów w czasie czytania i przepisywania z tablicy, trudności z przepisywaniem z tablicy).

Dysfunkcje w obrębie systemu wzrokowego • Problemy z równowagą. • Słaba stabilizacja pola widzenia. • Trudności w ocenie odległości. • Nieprawidłowości w ruchach gałek ocznych.

Zaburzenia w stałości postrzegania, położenia przedmiotów w przestrzeni i stosunków przestrzennych. • Obniżony poziom koordynacji oko-ruchowej.

Zmysły - słuch • Słuch - zlokalizowany w ślimaku ucha wewnętrznego.

Dysfunkcje w obrębie systemu słuchowego • Wydłużony czas reakcji na polecenia słowne. • Trudności w rozumieniu dłuższych poleceń. • Trudności z ekspresją słowną. Problemy w odtwarzaniu i różnicowaniu dźwięków.

Opóźniony rozwój mowy i zaburzenia mowy. • Słaba ostrość, wrażliwość i pamięć słuchowa. • Wolniejsze tempo przetwarzania informacji słuchowych. • Zaburzenia prozodii mowy.

Zmysły – układ limbiczny (smak i powonienie) • Układ limbiczny („mózg emocjonalny”) ma związek z uczuciami i zachowanie.Zapachy wywołują najszybsze i najintensywniejsze reakcje emocjonalne (róża, wanilia, grejpfrut, cyprys i lawenda – działani uspokajające;cytrynabazylia, kolendra, rozmaryn, eukaliptus – pobudzające). • Zmysł powonienia ma rozległy wpływ na pracę OUN.

Nieprzyjemne zapachy mogą powodować pobudzenie psychoruchowe. • Przyjemne zapachy zwiększają sprawność psychofizyczną, poprawiają koncentrację. • Smaki (słodki, kwaśny, słony i gorzki) odbierane są przez receptory rozłożone w różnych częściach języka.

Przyczyny zaburzeń przetwarzania sensorycznego • Zaburzenia prawidłowej integracji sensorycznej spowodowane są niedojrzałością pierwotnych systemów zmysłowych: układu proprioceptywnego, dotykowego i przedsionkowego.

Zaburzenia przetwarzania sensorycznego to zaburzenia odbioru lub przewodzenia bodźców zmysłowych do mózgu albo ich przetwarzania w mózgu. Zaburzenia wyboru i filtrowania, porównywania i gromadzenia informacji prowadzą do nieprawidłowych reakcji dziecka. Zaburzenia rozwoju ruchowego i postrzegania mają bardzo różne przyczyny i wpływają na siebie nawzajem.

Przyczyny mogą być następujące: • Okres ciąży (zatrucia pokarmowe zaburzające gospodarkę minerałami w organizmie, poważna infekcja, używanie alkoholu, narkotyków, palenie, zagrożenie poronieniem, nadciśnienie tętnicze, niedostatecznie wykształcone łożysko, toksoplazmoza, niekontrolowana cukrzyca, wypadek komunikacyjny i różnego typu urazy mechaniczne, poważny stres).

Okres porodu (przedwczesny lub opóźniony poród, owinięcie się pępowiny dokoła szyi, poród pośladkowy, cesarskie cięcie, stan zagrożenia płodu, łożysko przodujące).

Urazy noworodków (mała waga przy urodzeniu - poniżej 2 kilogramów, mikrowylewy do mózgu, pobyt w inkubatorze, deformacje czaszki, przedłużająca się żółtaczka, konieczność resuscytacji - przywrócenie funkcji układu krążenia i oddychania, problemy z karmieniem w ciągu pierwszych 6 miesięcy).

Okres niemowlęcy - choroby z objawami wysokiej gorączki, delirium lub drgawek w ciągu pierwszych 18 miesięcy, negatywne reakcje na jedną ze szczepionek, późne rozpoczęcie nauki chodzenia (powyżej 18 miesiąca), późne rozpoczęcie mówienia (powyżej 18 miesiąca).

Niedostatek bodźców w czasie ciąży i po porodzie Układy zmysłowe dzieci otrzymują zbyt mało bodźców, gdy matka w ciąży z przyczyn zdrowotnych musi długo leżeć lub gdy w pierwszych latach życia dziecko wzrasta w środowisku ubogim w bodźce (ograniczanie dopływu bodźców stymulujących systemy sensoryczne w sposób naturalny). Dźwięk, ruch czy dotyk matki są w tej sytuacji niezbędnym warunkiem prawidłowego rozwoju dziecka.

Nie u wszystkich dzieci przyczyną problemów w nauce, rozwoju lub zachowania jest zaburzona integracja sensoryczna. Są jednak wyraźne czynniki wskazujące na dysfunkcje integracji sensorycznej.